Czy książki są nam jeszcze potrzebne?

 

Dzieło literackie pełni wiele funkcji - rozrywkową, edukacyjną, psychoterapeutyczną. Kiedy czytamy książkę, zapominamy o świecie. Z tego by wynikało, że literatura jest narkotykiem, używką, nałogiem... Książka pozwala nam przenieść się w inny świat. Czytanie książki można by porównać do hipnozy – zanurzamy się w nierealną rzeczywistość.

Pozwala to między innymi przećwiczyć, „przeżyć” sytuacje które w realnym życiu naraziłyby nas na niebezpieczeństwo. Pozwala nam podróżować w czasie i przestrzeni. W tym sensie literatura jest snem.

Literatura pozwala nam się rozwijać. Nie tylko w sensie poznawczym, jako źródło wiedzy. Nieco lepiej jest z literaturą jako źródłem wiedzy psychologicznej - pisarze to na ogół dobrzy psychologowie, inaczej nie byliby w stanie konstruować postaci i budzić emocji, które wciągają czytelnika.

Spróbujemy odpowiedzieć sobie na pytanie dlaczego literatura ma taką siłę i dlaczego nigdy nie zostanie zastąpiona przez inne sztuki, na przykład audiowizualne. Wynika to głównie z faktu, że książka daje odbiorcy więcej pola do popisu. Słowa ubieramy w obraz - sami. Książka jest tylko scenariuszem, do którego czytelnik dorabia sobie swój osobisty film we własnej wyobraźni. Rola książki w rozwoju wyobraźni jest ogromna, właśnie dlatego że czytanie wymaga „wysiłku”. Prawdopodobnie gdyby nie było „treningu wyobraźni”, który oferują dzieła literackie, ludzkość nigdy nie dokonałaby tak śmiałych wynalazków i odkryć które są jej udziałem.

Dlatego wszelkie proroctwa o upadku czytelnictwa są mocno przesadzone. Nic nie zastąpi słowa pisanego. Co najwyżej papier można zastąpić ekranem. Litery - głosem lektora. I to wszystko. A adaptacje? Adaptacja filmowa książki przeważnie równa się jej zabiciu, albowiem narzuca jedną z wielu możliwych wizji jakie książka może wywołać. Nie bez przyczyny wielu wybitnych pisarzy nie godzi się na ekranizacje swoich dzieł. Książka musi być książką.

Czas od pierwszych kontaktów z książką do ukończenia studiów jest okresem wznoszenia się aktywności czytelniczej jednostki. Ale proces ten, jak zostało pokazane, nie przebiega bez przeszkód. Po ustaniu przymusu nauki następuje zwykle załamanie postaw czytelniczych, jeśli motywacja ustaje, a nawyki czytelnicze nie zostały dość głęboko zakorzenione. Rozwój czytelniczy przebiega prawidłowo, jeśli młody czytelnik przejdzie przez wszystkie stadia zainteresowań, jeśli pozna różne rodzaje i gatunki literackie, arcydzieła literatury dawnej, wybitniejsze zjawiska literatury współczesnej oraz literatury niebeletrystycznej

Podsumowując wyraźnie widać, iż mimo spadku poziomu czytelnictwa dzieci i młodzieży rola książki jest niepodważalna. Najogólniej mówiąc, kontakt z nią poszerza wiedzę o świecie, dostarcza bogactwa przeżyć wewnętrznych i refleksji kształtujących nie tylko umysły czytelników, ale również ich charaktery. Słowa drukowanego nie zastąpi film i telewizja. Musimy jednak zwrócić uwagę na to, by już od najmłodszych lat zapewnić dziecku jak najczęstszy kontakt z książką, co stanowi niezbędny warunek kształtowania potrzeby obcowania z literaturą. Jak stwierdził Sławomir Mrożek: "Nikt nie rodzi się z potrzebą czytania, potrzebę tę się nabywa, ale nie można jej nabywać bez pierwszej, drugiej i którejś z kolei przeczytanej książki, która tę potrzebę najpierw rozbudzi, a potem rozwinie i odwrotnie: od czytania można się odzwyczaić. Uniwersalne prawo "im bardziej, tym bardziej" i "im mniej, tym mniej" działa także i w tej dziedzinie. Czytelnicy nieuleczalni, czytelnicy nałogowcy zdarzają się rzadziej niż tacy, którzy nigdy w nałóg nie popadną.

Dzieci z rodzin trudnych, o niewyrobionych zainteresowaniach mają inne nastawienie do lektury niż takie, których rodzice czytają i stwarzają im warunki do odbioru treści literackich. Chcąc więc oddziaływać na młodego czytelnika winniśmy wywołać w nim jakieś emocje, odwołać się do jego zainteresowań i potrzeb. Nie możemy zmusić dziecka do kontaktu z książką wbrew jego zamiłowaniom i potrzebom. My zwracamy uwagę na walory wychowawcze literatury, dla dziecka powodem skłaniającym je do czytania będzie zainteresowanie, które budzi literatura oraz przyjemność jaką z niej czerpie.

Młodzież świadoma jest tego, iż książki poszerzają ich wiedzę, wzbogacają słownictwo, rozwijają wyobraźnię. Gro uczniów zwraca także uwagę na fakt, że książki pozwalają zapomnieć o kłopotach, pełnią więc rolę terapeutyczną. Zadaniem nauczyciela bibliotekarza jest, więc zastosowanie takich form pracy z książką, które będą atrakcyjne dla młodego odbiorcy i skłonią go do kontaktu z biblioteką. Poprzez kiermasze książek, prezentacje multimedialne, wystawy, uczniowską listę bestsellerów, wystawy zakupionych nowości, prezentacje montaży poetycko-muzycznych i małych form teatralnych jak również komputeryzację biblioteki można dotrzeć do uczniów, którzy niechętnie odnoszą się do czytania. Biblioteka będąca nowoczesnym, prężnie działającym skomputeryzowanym Centrum Informacji zyska na atrakcyjności. W jej progi zawitają osoby zainteresowane multimediami, czy Internetem. Stwarza to znakomitą okazję, do poznania indywidualnych upodobań uczniów i podsunięcia im odpowiedniej literatury.

Wydaje mi się, że chociaż coraz większa grupa młodzieży twierdzi, iż w dobie szybkiego postępu techniki, tradycyjna książka traci na wartości i nie jest już tak ważna, to jednak należy zwracać uwagę, że aby skorzystać z komputera też trzeba umieć czytać.

"Powinniśmy nauczyć się używania i Internetu, by dzięki temu nauczyć naszych bliźnich czytać także książki. To jest możliwe. Nadchodzące czasy zapowiadają człowiekowi kultury nowe obowiązki i nowe doświadczenia. Niegdyś człowiekiem kultury był ten, kto umiał czytać i pisać książki, ale mógł pisać je także odręcznie, powierzając mechaniczną pracę nad nimi swoim sekretarzom albo kopistom. Dzisiaj od człowieka kultury wymaga się znajomości zarówno książek, jak i nowych form pisania i gromadzenia informacji. Tylko w ten sposób można zagwarantować, że nowe media będą używane w sposób demokratyczny, bez odsuwania kogokolwiek od nowych zasobów informacji, tylko tak można uczyć każdego, jak wybierać i jak oceniać informacje, które otrzymuje - i jednocześnie utrzymywać przy życiu ten niezbędny instrument rozwoju ludzkiego i kulturalnego, jakim jest książka."

Anna Górzyńska- Pazdyga

Artykuł powstał na podstawie zasobów internetowych.

 

 

Klasyka literatury młodzieżowej

Szczególnym typem literatury są książki typowe dla pewnej grupy wiekowej. Do nich należy literatura młodzieżowa, która – jak sama nazwa wskazuje – porusza tematykę bliską młodzieży. Nieco odmienną dla chłopców i dla dziewczynek (ze względu na specyfikę nurtujących ich problemów).

Historie dotyczące młodzieży, niezależnie od tego czy tej współczesnej, czy w przeszłości, najczęściej dzieją się w szkole, podwórku wśród rówieśników i w domu. Wszystkie relacje społeczne dotyczą w tym wypadku młodzieży i są opisywane z perspektywy ich problemów. Problemy te często są wynikiem specyficznego momentu życia, w którym znajdują się młodzi ludzie. Dlategoliteratura młodzieżowa to opowieści o dorastaniu, o nowych wyzwaniach, często o problemach moralnych. Oczywiście nie każda książka opisująca życie nastolatków to literatura młodzieżowa. Ważny jest również język: prosty, przystępny dla młodzieży, często nawiązujący do ich sposobu mówienia.

Jak łatwo się domyślić,literatura młodzieżowa ma na celu nie tylko zaciekawienie czytelnika, do którego jest skierowana. Ma również cel dydaktyczny. Wskazuje jakie postawy należy przyjąć, co jest godne potępienia, co jest naszą powinnością, a co zależy od naszego wyboru i na ile jesteśmy odpowiedzialni za innych.

Polecana chłopcom literatura młodzieżowa to najczęściej książki przygodowe. Warto wymienić takich autorów jak Adam Bahdaj („Stawiam na Tolka Banana”), Edmund Niziurski („Sposób na Alcybiadesa”), Zbigniew Nienacki („Niesamowity dwór”), Kornel Makuszyński („Szatan z siódmej klasy”) czy Alfred Szklarski („Tomek na tropach Yeti”). Co ciekawe wiele z wyżej wymienionych dzieł zostało sfilmowanych, co może być dowodem, że jest to literatura młodzieżowa z wyższej półki.

Alfred Szklarski opisywał w swojej serii powieści o Tomku perypetie tego młodego podróżnika. Czytelnik miał przy okazji możliwość poznania innych kontynentów, państw, kultur. Adam Bahdaj opisywał głównie życie chłopców w ich podwórkowe rzeczywistości, opisując różnego rodzaju perypetie tego mikrospołeczeństwa. Podobnie jest w powieściach Edwarda Niziurskiego. W „Sposobie na Alcybiadesa” na przykład, autor opisuje życie szkolne młodych chłopców. Powieści Zbigniewa Nienackiego to literatura młodzieżowa, która nawiązuje do najlepszych wzorców ogólnoświatowej literatury przygodowej. Seria jego książek o Panu Samochodziku, to opowieści pełne tajemnicy, która tworzy się wokół pracy pewnego archeologa, historyka i muzealnika.

Nieco różni się tematyka powieści polecanych dla dziewczynek. Ciekawą autorką dla tej grupy odbiorców, która nie wychodzi w zasadzie poza krąg tematyki, którą można objąć klamrą „literatura młodzieżowa” jest Małgorzata Musierowicz. Jest ona autorką serii powieści znanej pod tytułem „Jeżycjady”, szczególnie poczytnej wśród dziewczynek. W jej skład wchodzą takie książki jak: „Szósta klepka”, „Brulion Bebe B.”, „Ida sierpniowa”, „Nutria i Nerwus”, „Czarna polewka” czy „Opium w rosole”. Są to opowieści o młodych bohaterkach, często dotyczą problemów dorastania, relacji rodzinnych, a jeszcze częściej niedojrzałych uczuć, rodzących się dopiero, niepewnych, które powstają między chłopakiem i dziewczyną.

Anna Górzyńska-Pazdyga

Artykuł powstał na podstawie zasobów internetowych.